Św. Bartłomiej Natanael (I wiek n.e., zm. ok. r. 70), jeden z 12 Apostołów, dwojga imion, św. Bartłomiej Apostoł zwany w Ewangeliach: Mateusza, Marka i Łukasza – Bartłomiejem (grecko – aramejskie bar – Tholomaios „syn Tolomaja – Ptolemeusza” lub „syn wojownika”), a przez Jana – Nathanaelem (hebr. „Bóg dał”). Kościół rzymskokatolicki uznał dopiero w XII wieku, że to ta sama osoba.

Bartłomiej, jeden z dwunastu apostołów, znany w pismach również jako Natanael, żył około 70 roku. Pochodził z Galilei i, tak jak jego ojciec, zajmował się rybołówstwem. Był już starszym człowiekiem, kiedy spotkał Filipa, który wdał się z nim w dłuższą rozmowę o wierze i swoim Nauczycielu – Jezusie. Wkrótce też przekonał Bartłomieja, że to właśnie syn Józefa z Nazaretu jest tym długo oczekiwanym, zapowiadanym od dawien dawna przez proroków Mesjaszem. Jeszcze tego samego dnia Święty zostawił wszystko i poszedł z Filipem do Jezusa, przez którego od razu został przyjęty do grona swoich uczniów. Jak podają źródła, Bartłomiej od pierwszego spotkania ze Zbawicielem, bardzo się do niego przywiązał i nie odstępował go ani na chwilę. Wiernie wsłuchiwał się w Jego słowa i brał je sobie mocno do serca, stosując na co dzień w życiu wskazówki i rady Jezusa. Był również świadkiem prawie wszystkich Jego cudów. Niebawem jednak musiał swojego mistrza opuścić, gdyż, wraz z innymi uczniami wysłał go Jezus z misją głoszenia słowa Bożego, w którą wyruszył z Filipem. Święty bardzo gorliwie wypełniał swoje zadanie, roztropnie wykorzystując otrzymane od Pana przed podróżą, dary uzdrawiania i przepędzania złych mocy. Po pewnym czasie Bartłomiej, tak jak i inni apostołowie, wrócił do Jezusa ale już niedługo z nim przebywał. Ukochany Nauczyciel został wkrótce pojmany i ukrzyżowany. Święty bardzo ciężko przeżył męczeńską śmierć Chrystusa, z żalu zamknął się w odosobnieniu, przez trzy doby modląc się i płacząc. Po tym czasie spotkał się wraz z innymi nad jeziorem Genezaret Jezusa Zmartwychwstałego i od tego momentu towarzyszył mu aż do samego Wniebowstąpienia. Otrzymawszy w Wieczerniku Ducha Świętego, tak jak inni uczniowie, udał się do pogan głosić Dobrą Nowinę.

Apostołowie podzielili między siebie różne rejony świata, przypuszczalnie Bartłomiej odwiedził: Likaonię, Albanię i Indie Wschodnie ( inne źródła podają, że być może działał też w Arabii Saudyjskiej, Małej Azji, Kraju Partów i Mezopotamii). Trzeba tutaj wspomnieć, że wszędzie tam gdzie się pojawił Bartłomiej, bardzo poprawiały się obyczaje. Apostoł ten posiadał szczególny dar przekonywania do wstrzemięźliwości od picia trunków, a w tych krajach, w których akurat głosił Ewangelię, spożywano ich bardzo dużo. Nawróconych było bardzo wielu, w związku z czym Święty pozostawił w tych krajach dostateczną ilość kapłanów, wyświęconych przez siebie, i wyruszył w dalszą drogę.

Niebawem przybył do Armenii i tam stanął przed swoim największym życiowym zadaniem, nawróceniem najbardziej zatwardziałych pogan. Dotarł tam do głównego miasta, gdzie w pogańskiej świątyni szatan przepowiadał przyszłość poprzez bożka zwanego Astarot. Kiedy tylko Bartłomiej przekroczył jej próg, bałwan natychmiast zamilkł. Oczywiście zdziwiło to i przeraziło Armeńczyków, udali się więc do drugiego bożka, imieniem Beryt, by zapytać o powód tak niesłychanego wydarzenia. Wtedy szatan przez usta posągu oznajmił, że stało się tak z powodu obecności w mieście człowieka zwanego Bartłomiej. Powiedział jeszcze, że i on zaniemówi jeżeli Apostoł wejdzie do jego świątyni, a bożek Astarot nie odzyska mowy, dopóki Święty będzie w mieście. Stanie się tak dlatego, ponieważ modli się on bardzo często do swojego Boga i wtedy otaczają go zastępy niebiańskich duchów.

Mieszkańcy byli bardzo ciekawi jak wygląda Bartłomiej, ale nie mogli go znaleźć ani zobaczyć, ponieważ za przyczyną Boga stał się dla nich niewidzialny, gdyż był szczególnie poszukiwany przez pogańskich kapłanów, którzy go chcieli zabić. Widzieli Apostoła tylko ludzie przez niego właśnie uzdrawiani.

Tymczasem, w tym samym mieście, przebywał wraz ze swym dworem król Polimpiusz. Dotarły do niego wieści o cudach jakie działy się za przyczyną Bartłomieja. Ponieważ już od jakiegoś czasu córka władcy była ciężko chora, gdyż opętał ją zły duch, ten kazał wezwać Świętego, aby ją uleczył. Bartłomiej spełnił prośbę Polimpiusza; przybył na dwór i uzdrowił królewnę.

Król postanowił odwdzięczyć się Apostołowi i wysłał mu kilka wielbłądów obładowanych złotem i innymi kosztownymi darami, prosząc aby je przyjął. Jednak Święty odesłał je i jeszcze tego samego dnia wieczorem pojawił się przed królem w jego sypialni, i oznajmił mu, że przybył do Armenii nie po bogactwa lecz aby zbawić jego duszę i dusze jego poddanych, głosząc wiarę w prawdziwego Boga. Poprosił Polimpiusza aby ten pozwolił mu stanąć przed czczonym przez jego lud bożyszczem, a zmusi go do wyznania prawdy o Bogu. Władca zgodził się na to, zwołał cały swój dwór i wszyscy razem z Bartłomiejem udali się do świątyni. Stało się tak jak zapowiedział Święty, bałwan od razu przyznał, że prawdziwym Bogiem jest Jezus Chrystus. Po chwili Apostoł rozkazał szatanowi, aby jak najszybciej zniszczył wszystkie posągi bożków znajdujące się w mieście; co ten wykonał niezwłocznie i wszystkie bałwany zamieniły się w pył. Gdy ludzie ze świty królewskiej zobaczyli co się stało, natychmiast się nawrócili, a z nimi całe miasto i innych dwanaście największych miast w Armenii. Wtedy to Święty ochrzcił nawróconych, wyświęcił kapłanów i powołał Kościół Chrystusowy, a króla Polimpiusza uczynił pierwszym biskupem w kraju.

Po tym co zdziałał Bartłomiej w Armenii, bardzo wielu kapłanów pogańskich nie mogło pogodzić się z utratą dochodów, które mieli wcześniej zapewnione przez swoich dawnych wyznawców – nawróconych teraz na wiarę Chrystusa. Udali się więc oni do króla Astiagesa (brata Polimpiusza), który był zagorzałym wyznawcą pogańskim i poprosił o pomoc w zemście na Bartłomieju. Król się zgodził i niezwłocznie wezwał Świętego na swój dwór, pod pozorem wysłuchania jego nauk. Kiedy Bartłomiej przybył do Albanopolis (dzisiaj Emanstaht), schwytano go i na rozkaz Astiagenesa odarto ze skóry, powieszono na krzyżu i wystawiono na widok publiczny. Mimo ogromnego cierpienia, Święty nadal nawracał pogan jeszcze przez kilkanaście godzin, co widząc król, kazał ściąć mu mieczem głowę. Natychmiast też zarówno Astiages jak i jego słudzy ponieśli za to karę. Zostali potępieni przez szatana, który następnie dręczył ich przez trzydzieści dni, a potem wszystkich podusił. Za datę śmierci Apostoła uważa się 24 i 25 sierpnia ( ponieważ pierwszego dnia odarto go ze skóry, a drugiego ścięto ). Jego święto przypada w kościele rzymskim 24 sierpnia, u prawosławnych Greków 11 lipca, u Ormian 25 lutego i 8 grudnia, a u Etiopczyków 18 lipca i 20 listopada.

Relikwie św. Bartłomieja przenoszono dla bezpieczeństwa z miejsca na miejsce, co świadczy o wielkiej czci, jaką Apostoł się cieszył. W roku 1729 wystawiono w Benewencie katedrę ku czci św. Bartłomieja Apostoła i tam pod mensą głównego ołtarza papież Benedykt XIII je umieścił. Część relikwii św. Bartłomieja przeniósł cesarz Otto III do wystawionego przez siebie kościoła w Rzymie na wyspie Tyberyjskiej.

Pierwszy kościół ku czci św. Bartłomieja miał powstać na wyspie Eolia w wieku VI. Do piękniejszych kościołów, wzniesionych ku czci Bartłomieja Apostoła, należą kościoły w Pizie, Wenecji, Foligno i Pistoi.

Z imieniem św. Bartłomieja i z jego świętem (24 sierpnia) lud polski łączył różne przysłowia: „Bartłomiej zwiastuje, jaka jesień następuje”; „Od Bartłomieja lepsza w stodole nadzieja”.

Święty Bartłomiej jest patronem: rzeźników, garbarzy, introligatorów, tynkarzy, górników, krawców, rolników, właścicieli winnic, piekarzy, pasterzy, siodlarzy, szewców, sztukatorów, a we Florencji sprzedawców oliwy, soli i serów. Wzywany jest również przez chorych na nerwice, konwulsje i choroby skóry.

Za datę śmierci Apostoła uważa się 24 i 25 sierpnia ( ponieważ pierwszego dnia odarto go ze skóry, a drugiego ścięto ).

Odpust Św. Bartłomieja Apostoła obchodzimy 24 sierpnia.

Modlitwy przez wstawiennictwo Św. Bartłomieja.