Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. w kan. 874 daje wyraźny przepis, który mówi o warunkach koniecznych, jakie odnoszą się do funkcji chrzestnego i świadka Chrztu Świętego.
Kan. 874 – § 1. Do przyjęcia zadania chrzestnego może być dopuszczony ten, kto:
1° jest wyznaczony przez przyjmującego chrzest albo przez jego rodziców, albo przez tego, kto ich zastępuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu, i posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;
2° ukończył szesnaście lat, chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek albo proboszcz lub szafarz jest zdania, że słuszna przyczyna zaleca dopuszczenie wyjątku;
3° jest katolikiem, bierzmowanym i przyjął już sakrament Najświętszej Eucharystii oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i odpowiadające funkcji, jaką ma pełnić;
4° jest wolny od jakiejkolwiek kary kanonicznej, zgodnie z prawem wymierzonej lub deklarowanej;
5° nie jest ojcem lub matką przyjmującego chrzest.
§ 2. Ochrzczony, należący do niekatolickiej wspólnoty kościelnej, może być dopuszczony tylko razem z chrzestnym katolikiem i to jedynie jako świadek chrztu.
Idąc za przepisem powyższego kanonu 874, § 1 oraz Instrukcji duszpasterskiej Episkopatu o udzielaniu sakramentu chrztu świętego dzieciom (15. 12. 1975) należy pamiętać, że przepisy te zabraniają wyznaczania na rodziców chrzestnych osoby żyjące w grzechu ciężkim. Zakaz ten odnosi się do osób mieszkających bez ślubu kościelnego czy też rozwiedzionych, którzy zawarli związek cywilny. Zakaz ten dotyczy także osób tej samej płci mieszkających razem i żyjących w grzechu ciężkim. Instrukcja KEP o udzielaniu sakramentu chrztu dzieciom zabrania także dopuszczać do funkcji chrzestnego młodzież nieuczęszczającą na katechizację (należy tutaj żądać odpowiednich zaświadczeń). Jeśli duszpasterz nie zna osoby, która pragnie przyjąć funkcję chrzestnego, winien zażądać od niej odpowiedniego świadectwa kwalifikacyjnego z parafii miejsca zamieszkania (1).
Przy wyborze chrzestnych rodzice dziecka powinni uwzględnić świadectwo ich życia, ponieważ wymaga się od nich prowadzenia życia, które nie budzi zgorszenia u katolików oraz tego, że mają być przykładem dla nowo ochrzczonego. Chrzestni powinni być w stanie łaski uświęcającej, dlatego zobowiązani są wcześniej przystąpić do sakramentu pokuty, by w pełni uczestniczyć w liturgii, przyjmując komunię świętą (2).
Pozostałe wymogi, jakie stawia kodeks wobec chrzestnych to, że powinni być członkami Kościoła Katolickiego, mieć skończone szesnaście lat życia, powinni być bierzmowani, przyjąć Najświętszą Eucharystię oraz prowadzić życie zgodne z nauczaniem Kościoła.
Kan. 873 wyraźnie wskazuje, że ochrzczony powinien mieć tylko jednego chrzestnego lub jedną chrzestną, albo dwoje chrzestnych (3). Chrzestnymi nie mogą być rodzice kandydata do chrztu.
Kan. 874, § 2 przewiduje powołanie obok chrzestnego także świadka chrztu. Według tego przepisu tę funkcję może pełnić tylko i wyłącznie osoba ochrzczona, ale nie będąca katolikiem (4).
Osoby z niekatolickich wspólnot chrześcijańskich i innych religii nie mogą być dopuszczane do posługi chrzestnych w Kościele Katolickim z jednym wyjątkiem, który dotyczy chrześcijanina należącego do Kościoła Prawosławnego pod warunkiem, że pierwszym chrzestnym będzie zawsze katolik (5). Ta możliwość obowiązuje również katolika, który może być chrzestnym w Kościele prawosławnym. Dopuszcza się osobę prawosławną do pełnienia funkcji chrzestnego tylko w przypadku słusznej przyczyny, zapewniając zawsze osobie przyjmującej sakrament chrztu świętego wychowanie katolickie. Warunkiem, by jednym z chrzestnych mógł był prawosławny, jest wola rodziców dziecka lub katechumena. Kandydat na chrzestnego z Kościoła prawosławnego musi spełniać wymagania solidnego spełniania obowiązków chrześcijańskich w swoim Kościele.
Chrześcijanie ze wspólnot protestanckich mogą pełnić jedynie funkcję świadka przy chrzcie katolika, zawsze razem z chrzestnymi katolickimi. Zadaniem świadka jest jedynie zaświadczyć o zaistniałym fakcie udzielenia chrztu.
Nie powinno się wybierać osób ze wspólnot protestanckich lub prawosławnych, które nie są godne pełnić zadań świadka. By nie dopuścić do tej posługi takiej osoby, świadek powinien przedstawić zaświadczenie religijno-moralne od swojego duszpasterza (odpowiednio duchownego prawosławnego lub pastora prawosławnego) o religijności i dobrej opinii w społeczeństwie (6).
NALEŻY PODKREŚLIĆ, ŻE KATOLIK NIE MOŻE PEŁNIĆ FUNKCJI ŚWIADKA SAKRAMENTU CHRZTU ŚWIĘTEGO!!!
Idąc za tym przepisem jest niedopuszczalne, aby osoby należące do Kościoła Katolickiego, ale żyjące w sytuacji, która powoduje, że nie może pełnić funkcji chrzestnego była dopuszczana jako świadek chrztu. Takie rozwiązanie może wśród wiernych budzić wątpliwości i być powodem zgorszenia. Katolicy żyjący w związkach niesakramentalnych nie mogą być dopuszczani pod żadnym pozorem do pełnienia funkcji chrzestnego, czy świadka chrztu.
Prawodawca kościelny zaleca też w przepisach odnoszących się do świadka Sakramentu Bierzmowania, że jeśli jest to możliwe, by wybierać do pełnienia tej funkcji kogoś z chrzestnych (tylko katolik) osoby przystępującej do sakramentu bierzmowania. Obowiązki chrzestnego i świadka bierzmowania są jednakowe i należy zastosować te same kryteria jak przy chrzestnym.
/opracował ks. Sebastian Wieczorek, Kuria Diecezjalna Kielce/
1 KEP, Instrukcja duszpasterska Episkopatu o udzieleniu sakramentu chrztu świętego dzieciom (15. 12. 1975) nr 23.
2 Por. A. Czaja OFM, Geneza i znaczenie posługi chrzestnych w ujęciu liturgiczno-kanonicznym, w: Ruch Biblijny i Liturgiczny, vol. 70, 3 (2017), s. 269.
3 Por. Kan. 873 KPK 1983 – Należy wybrać jednego tylko chrzestnego lub chrzestną, albo dwoje chrzestnych.
4 Por. Kan. 874 KPK § 2. Ochrzczony, należący do niekatolickiej wspólnoty kościelnej, może być dopuszczony tylko razem z chrzestnym katolikiem i to jedynie jako świadek chrztu.
5 Por. Directorium Oecumenicum noviter compositum, 23. 03. 1993: AAS 85 (1993), nr 98.
6 Por. Por. A. Czaja OFM, Geneza i znaczenie…, s. 263-264.
